·
Marzec to dla zambrowskich
miłośników dobrej literatury ważny miesiąc. Trzy lata temu właśnie w marcu
powołaliśmy do życia Dyskusyjny Klub Książki. W ciągu trzech lat klub stał się
dla wielu z nas naszą drugą rodziną. Łączą nas wspólne pasje literackie i głód
czytania, ale sporo też dzieli: różnice pokoleniowe, wykonywane zawody, odmienne
doświadczenia życiowe, różne koleje losu i nierzadko inne światopoglądy.
Książki stanowią wspólny mianownik, przyciągając coraz większe grono czytelników do udziału w
żywiołowych dyskusjach o literaturze, które toczą się raz w miesiącu w naszej bibliotece. Z roku na rok jest nas coraz więcej. W
marcu obchodziliśmy trzecią rocznicę powołania do życia naszego klubu książki.
Wzorem poprzednich lat zorganizowaliśmy uroczyste spotkanie
DKK w niecodziennej konwencji. Zaprosiliśmy do udziału w spotkaniu specjalnego
gościa: Annę Janinę Klozę, znawczynię twórczości Irit Amiel, izraelskiej
pisarki polskiego pochodzenia, która przeżyła holokaust. Od czasu zakończenia wojny pisarka mieszka w
Izraelu. Zainteresowały nas tragiczne losy Irit Amiel, która w swoich
przejmujących opowiadaniach i wierszach dała wyraz przeżyciom całego pokolenia ludzi
skazanych na zagładę i cudem z niej ocalonych. Amiel nazywa swoje
pokolenie symbolicznym określeniem „osmaleni”. Nieliczni przeżyli, ale piętno zagłady
noszą nieustannie w swojej okaleczonej psychice, w obciążonej traumą pamięci. Zostali
„osmaleni”. Nie potrafią się uwolnić od apokalipsy dzieciństwa. Ich jestestwo
oscyluje na granicy dwóch światów: przeszłości i teraźniejszości. Żyją w cieniu
zdarzeń sprzed siedemdziesięciu lat.
Bohaterami opowiadań są prawdziwi ludzie, jedynie ich imiona
zostały zmienione. Niektórzy z nich zmagają się z wycieńczającą depresją, która
trawi ich dusze, niektórzy popełnili samobójstwo, nie radząc sobie z
traumatyczną przeszłością i ciężarem „osmalenia”. Każda historia ma wymiar
indywidualny, a zarazem staje się odbiciem doświadczeń zbiorowych. Sporo
miejsca autorka poświęca w swoich tekstach realiom życia we współczesnym
Izraelu. Przeszłość jest w nich obecna niczym mroczne fatum, które rzutuje na
losy kolejnych pokoleń. Piętno zagłady dzieli najbliższych, ponieważ młode
pokolenie nie jest w stanie objąć rozumem i wyobraźnią grozy odczłowieczenia i
spustoszenia, które przyniósł ze sobą holokaust. Ci, którzy cudem ocaleli, są okaleczeni
i wypaleni. Nigdy nie będą w stanie w pełni korzystać z uroków życia, które
oferuje im współczesny świat, i żyć pełnią człowieczeństwa. „Co taka osoba może
powiedzieć swoim dzieciom? Jak wytłumaczyć tym, co urodzili się na szczęście
później, że akurat ona z półtora miliona innych dzieci została przy życiu i do
czego ją to zobowiązuje? Na pewno do opowiadania, do świadczenia, może do
pisania” [Irit Amiel, Wdychać głęboko,
Świat Literacki 2002].
Postać Irit Amiel, jej twórczość oraz losy osmalonych w
niezwykle zajmujący sposób przybliżyła nam Anna Kloza, która pisze pracę
doktorską na temat kobiet ocalonych z holokaustu. Osobiście poznała Irit
Amiel, będąc w Izraelu, gdzie ukończyła Szkołę Holokaustu. Współpracuje
między innymi z warszawską fundacją Centrum Edukacji Obywatelskiej i Żydowskim
Instytutem Historycznym im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie. Z zaangażowaniem
działa na rzecz dialogu chrześcijańsko-żydowskiego, przywracania pamięci o
Żydach podlaskich. Interesuje się nauczaniem o Holocauście i szeroko pojętą
edukacją międzykulturową. Autorka licznych artykułów o dialogu międzykulturowym.
Ukończyła wiele międzynarodowych szkół i kursów (m.in w Izraelu, Berlinie,
Nowym Jorku, Krakowie, Paryżu, Amsterdamie), dzięki którym zdobywała wiedzę na
temat dziedzictwa żydowskiego i Holocaustu. W 2007 r. otrzymała Złote Klucze
,,Kuriera Porannego” za działalność społeczną, a także wyróżnienie w
ogólnopolskim konkursie ,,Akcja akacja” za pracę na rzecz dialogu
międzykulturowego. Jest laureatką Międzynarodowej Nagrody im. Ireny Sendlerowej
,,Za naprawianie świata”(2008). Została odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu
Odrodzenia Polski jako ,,kustosz pamięci”(2008). Obecnie jest koordynatorem ds.
materiałów edukacyjnych w projekcie polsko-holenderskim koordynowanym przez Dom
Anny Frank w Amsterdamie i Państwowe Muzeum w Auschwitz.
Podczas spotkania wywiązała się żywa, emocjonująca dyskusja ukierunkowana prezentacją przygotowaną przez panią Klozę na temat biografii i twórczości Irit Amiel oraz realiów życia we współczesnym Izraelu. Urzekła nas
ascetyczna prostota narracji, w jakiej utrzymane są opowiadania Irit Amiel z tomu "Osmaleni", oraz
surowy styl wierszy z tomiku „Wdychać głęboko”. Nie zabrakło też gorzkich
wypowiedzi wywołanych między innymi takimi refleksjami Amiel, jak choćby cytat
ze wstępu do tomu wierszy: „Prawie wszyscy zginęli, a ja jakoś ocalałam i mając
czternaście lat, doszłam do wniosku, że Polska to bezwajemna i beznadziejna
miłość. Że trzeba szukać innego celu miłości. To nie Polska opuściła mnie, to
ja opuściłam Polskę, kraj, gdzie moja rodzina żyła od szesnastego wieku, w
miasteczkach i wioskach w okolicach Częstochowy. Ja urodziłam się już w
Częstochowie”. Spotkanie dało nam sporo do myślenia. Zyskaliśmy szerszą
perspektywę w spojrzeniu na trudny temat, jakim jest motyw zagłady. Co więcej,
wszyscy jednogłośnie uznaliśmy, że spotkań i dyskusji na tak wysokim poziomie
powinno być jak najwięcej. Przez dwie godziny czuliśmy się jak wybrańcy: niczym
studenci prestiżowej uczelni o światowej renomie.
Mimo trudnej problematyki spotkanie przebiegało w magicznej,
rodzinnej atmosferze. Dyskutując i snując inspirowane literaturą refleksje,
raczyliśmy się kawą, herbatą i słodkościami. Jak przystało na biesiadę
literacką, nie zabrakło też lampki wina dla każdego z gości. Miłym akcentem
okazała się niespodzianka ufundowana przez dyrektor MOK-u: przepyszny tort z
logo DKK.
Trudno nam się było rozstać z naszym gościem. Spotkanie
ostatecznie przeciągnęło się do późnych godzin nocnych. Anna Kloza udała się do
Białegostoku ostatnim autobusem, który odjeżdżał z przystanku około godziny
23.00, zabierając ze sobą pamiątkowy kubek z grafiką nawiązującą do tematyki
spotkania.
opr. Jolanta Chrostowska-Sufa
moderatorka
DKK dla dorosłych w Zambrowie
